Những bài học quý giá trong xây dựng thế trận phòng không nhân dân

Khẩu đội SMPK 12 ly 7 trực phòng không trên đảo Cồn Cỏ - Ảnh: N.A

Diệt B-52 đầu tiên ở tuyến lửa Vĩnh Linh

Ngày 18/6/1965, đế quốc Mỹ đã huy động 27 lượt máy bay B-52 ném bom rải thảm xuống xã Long Nguyên, huyện Bến Cát, tỉnh Thủ Dầu Một (nay là xã Long Tân, huyện Dầu Tiếng, tỉnh Bình Dương) nhằm hủy diệt căn cứ cách mạng của ta và tàn sát Nhân dân, rồi đánh rộng ra khắp miền Nam. 10 tháng sau, ngày 12/4/1966, B-52 Mỹ leo thang ra miền Bắc, ném bom đánh phá liên tục Quảng Bình và khu vực Vĩnh Linh. Trước tình hình đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ thị: “Máy bay B-52 Mỹ đã ném bom miền Bắc, phải tìm ra cách đánh cho được B-52. Nhiệm vụ này Bác giao cho các chú Phòng không - Không quân”.

Thực hiện chỉ thị của Người, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng tích cực chuẩn bị lực lượng, xây dựng thế trận phòng không, không quân và nghiên cứu đánh máy bay B-52. Trung đoàn 238, Sư đoàn 363 (Quân chủng Phòng không - Không quân) cơ động vào khu vực Vĩnh Linh tìm cách đánh B-52. Những ngày đầu chiến đấu trên tuyến lửa đơn vị gặp nhiều khó khăn, chịu nhiều hy sinh tổn thất.

Bằng ý chí quyết tâm cao, Trung đoàn 238 cùng quân và dân Vĩnh Linh bám trụ kiên cường để tiêu diệt bằng được “pháo đài bay” B-52. Thời khắc lịch sử đã đến, 17 giờ 3 phút, ngày 17/9/1967, kíp chiến đấu Tiểu đoàn 84, Trung đoàn 238 đã phóng 2 tên lửa bắn cháy chiếc B-52 đầu tiên trên bầu trời Vĩnh Linh. 17 giờ 34 phút, tốp B-52 tiếp theo bay vào, chỉ còn một quả đạn, đơn vị quyết đánh và bắn rơi thêm 1 chiếc B-52. Đây là chiến công đầu tiên bắn rơi B-52 của bộ đội Tên lửa phòng không Việt Nam.

Chiến công này đã tác động rất lớn đến tư tưởng và quyết tâm chiến đấu của quân và dân ta, khẳng định khả năng đánh thắng giặc Mỹ trên bầu trời. Cũng từ chiến công này rút kinh nghiệm để các đơn vị sau có cách đánh phù hợp, lập thêm nhiều chiến công.

Qua thực tiễn chiến đấu nhiều năm đúc kết và tập hợp lại thành cuốn tài liệu “Cách đánh B-52” sau nhiều lần bổ sung hoàn chỉnh được ban hành (11/1972), giúp các đơn vị phòng không, không quân thống nhất về tư tưởng và cách đánh, từ đó nâng cao chất lượng huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu - tiền đề quan trọng góp phần làm nên chiến thắng “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không” tháng 12/1972.

Chiến thắng trên bầu trời Hà Nội

Cuối năm 1967, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã sớm khẳng định “Sớm muộn đế quốc Mỹ cũng sẽ đưa B-52 ra đánh Hà Nội, rồi có thua mới chịu thua... Ở Việt Nam, Mỹ nhất định thua, nhưng nó chỉ chịu thua sau khi thua ở đây” (Hà Nội).

Đúng như nhận định của Người, ngày 14/12/1972, Tổng thống Mỹ R. Ních-xơn phê chuẩn kế hoạch mở cuộc tập kích lớn bằng không quân chiến lược vào Hà Nội, Hải Phòng và một số địa phương ở miền Bắc Việt Nam. Bằng sự huy động một lực lượng cực kỳ lớn, Nhà Trắng tham vọng sẽ giành thắng lợi tuyệt đối trong thời gian ngắn.

Sau thời gian trinh sát và đánh phá thăm dò, tối 18/12/1972, Mỹ sử dụng 193 máy bay chiến lược B-52 (trên tổng số 400 chiếc), 1.077 máy bay không quân chiến thuật (trên tổng số 3.043 chiếc); hơn 50 máy bay tiếp dầu trên không và hàng chục máy bay phục vụ khác, 6 tàu sân bay, 60 tàu chiến mở cuộc tập kích chiến lược mang tên “Linebacker II”, đánh vào Hà Nội, Hải Phòng và một số tỉnh miền Bắc.

Các đơn vị radar đã phát hiện địch từ xa, mệnh lệnh chiến đấu, tín hiệu thông báo, báo động nhanh chóng phát ra, quân và dân ta bước vào trạng thái chiến đấu. Không quân xuất kích chặn đánh máy bay địch từ xa; bộ đội tên lửa cùng quân và dân Hà Nội đã bắn rơi máy bay B-52, bắt sống phi công Mỹ ngay từ trận đầu.

Trong 12 ngày đêm, Mỹ đã sử dụng 663 lượt máy bay B-52 và 3.920 lượt máy bay chiến thuật dội xuống Hà Nội, Hải Phòng và nhiều nơi khác trên miền Bắc nước ta với hơn 100.000 tấn bom. Chúng đã phá hủy nhiều khu phố, làng mạc, phá sập 5.480 ngôi nhà, gần 100 nhà máy, xí nghiệp, trường học, bệnh viện, nhà ga… Giết hại 2.368 dân thường và làm bị thương 1.355 người khác.

Quyết tâm đánh bại cuộc tập kích chiến lược đường không quy mô lớn nhất, tàn bạo nhất, chưa từng có trong lịch sử thế giới, ngay trong đêm đầu tiên (18/12), bộ đội ta đã lập chiến công bắn rơi 7 máy bay địch, trong đó có 3 máy bay B-52 (2 chiếc rơi tại chỗ). Những ngày tiếp theo, ta tiếp tục bắn rơi thêm nhiều B-52 (đêm 20/12 bắn rơi 7 chiếc; đêm 26/12 bắn rơi 8 chiếc...) cùng các loại máy bay chiến thuật khác.

Chiến đấu vô cùng dũng cảm, kiên cường, quân dân Hà Nội, Hải Phòng và toàn miền Bắc đã bắn rơi 81 máy bay các loại (trong đó có 34 B-52 và 5 F-111), diệt và bắt sống nhiều phi công Mỹ. Bị tổn thất nặng nề, đến sáng ngày 30/12/1972, R. Nixon buộc phải tuyên bố chấm dứt cuộc tập kích đường không chiến lược, chấp nhận nối lại đàm phán với ta tại Hội nghị Paris.

Chiến công diệt B-52 đầu tiên Trung đoàn 238 có ý nghĩa to lớn, rút kinh nghiệm, nghiên cứu tìm ra cách đánh B-52 cho các đơn vị sau này tham gia Chiến dịch Phòng không bảo vệ Hà Nội tháng 12/1972, đánh bại cuộc tập kích đường không chiến lược bằng B-52 của đế quốc Mỹ vào Hà Nội, Hải Phòng, tạo bước ngoặt quyết định thay đổi cục diện chiến tranh ở Việt Nam.

Chiến thắng “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không” là bản anh hùng ca hào hùng về bản lĩnh, trí tuệ của con người Việt Nam thời đại Hồ Chí Minh. Bài học kinh nghiệm được đúc kết từ những chiến thắng này đến nay vẫn còn nguyên giá trị, sẽ được tiếp tục nghiên cứu, vận dụng, phát triển trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc ngày nay.

Ngọc Anh